Ter Borch gaat terug tot de Neanderthalers

EELDERWOLDE – Oud-Eelderwoldenaren die dertig jaar geleden buurtgenoten waren, zagen elkaar maandag weer tijdens een thema-avond over Ter Borch van de historische vereniging Ol Eel. In het schoolgebouw van Ter Borch werd een overzicht gegeven van de bewoningsgeschiedenis, van de vroegste sporen tot nu. Volgens gemeentelijk archeoloog Michiel Huisman moeten er 50.000 jaar geleden ook Neanderthalers hebben rondgelopen over de uitloper van de Hondsrug bij Eelderwolde. Op deze zandrug is later de Ter Borchlaan ontstaan. Deze laan is vernoemd naar Gerard ter Borgh, de boer die het toenmalige zandpad in 1952 overdeed aan de gemeente Eelde.

In de zaal was zijn oudste zoon Wiendelt ter Borgh aanwezig, die tegenwoordig met zijn vriendin Carlien in Loppersum woont. Hij zag zijn vader terug op het scherm. Tijdens de bijeenkomst was er alle ruimte voor interactie met de vijftig toehoorders. “De Ter Borchlaan was een eigen, onverharde weg”, verduidelijkte Wiendelt ter Borgh. “Mijn vader heeft het eigendom overgedaan aan de gemeente, die er een openbare verharde weg van maakte. De laan is toen vernoemd naar onze familie. In 1952 heeft mijn vader met paard en wipkar, onder een ereboog door, de nieuwe weg ingewijd.”

De boerderij van Ter Borgh is in de jaren tachtig voortgezet door zijn jongste zoon Johan en diens vrouw Riekje. Omdat in 1993 duidelijk werd dat er plannen werden ontwikkeld voor woningbouw op hun landerijen, zijn zij in 1995 geëmigreerd naar Alberta (Canada). Het echtpaar Siesling woonde vervolgens in de boerderij, totdat deze definitief plaats moest maken voor de ontwikkeling van Ter Borch. Dit echtpaar is, net als oud-Eelderwoldenaren Hendrik Bakker en Jan Schrage, door Ol Eel geïnterviewd. Deze filmpjes werden maandagavond afgespeeld. Op de plek van de boerderij van de familie Ter Borgh herinnert alleen een oude eik nog aan het vroegere boerenerf. Op dit moment verrijst hier de nieuwe supermarkt van Albert Heijn. Op de landerijen van Ter Borgh is een groot deel van de nieuwe woonwijk gebouwd.

Begin jaren negentig was het de gemeente Groningen die met begerige ogen zuidwaarts had gekeken. Een herhaling van de ook al in de jaren zeventig gevoerde actie ‘de Kop hoort erop!’, om de Kop van Drenthe te behouden, had ook nu succes. De nieuwe woonwijk kwam er wel, maar binnen de gemeentegrenzen van aanvankelijk Eelde, nu Tynaarlo. Toch is er wel een grenscorrectie met Groningen geweest. De gemeente- en provinciegrens loopt nu midden over de Ter Borchlaan. Toenmalig voorzitter van de buurtvereniging Eelderwolde, Ep de Boer, was plotsklaps inwoner van de gemeente Groningen. Inderhaast moesten de statuten van de buurtvereniging, waar alleen inwoners van Eelderwolde werden toegelaten, worden aangepast. “Ik ben er nog steeds niet blij mee dat ik nu in Groningen woon”, zei De Boer maandagavond.

Behalve de boerderij van Ter Borgh verdwenen ook andere boerderijen door de ontwikkeling van Ter Borch. De naam Bakkerslaantje herinnert nog aan de boerderij van Hendrik Bakker. Maar ook de boerderij van de familie Niewijk aan de Madijk werd gesloopt. Eerder al, in 1986, verdween een grote witte boerderij aan de zuidkant van de driesprong Ter Borchlaan-Paterswoldseweg. Deze herbergde onder meer een remise voor de paardentram, de autohandel Van Gelder, een tapijtboerderij en een Winkel van Sinkel. De witte boerderij aan de noordzijde van de rotonde, die is gebleven, werd door spreekster Vera Lolkema van Ol Eel aangeduid als ‘de boerderij die alles heeft gezien’. “Zelfs een Engelse motorrijder die door de voordeur naar binnen vloog en daarbij omkwam”, klonk het in de zaal. Van dat akelige ongeluk was Florence Luinge getuige. Met haar man Wim had ze aanvankelijk een kippenhouderij en later een kaasboerderij aan de oostzijde van de rotonde. “Nooit geweten dat daar eerder het Ripperdahuis heeft gestaan”, zei Florence in reactie op het verhaal. Dit was een oude borgboerderij die ook het beleg van Bommen Berend heeft doorstaan. “De oude gracht die om het Ripperdahuis heeft gelopen was er gedeeltelijk nog toen wij er zaten”, vulde Wim Luinge aan.

Er was niet alleen een boerderij die alles heeft gezien, ook gemeentelijk toezichthouder wijkontwikkeling Wim Danhof heeft vanaf 2005 de hele totstandkoming van Ter Borch meegemaakt. Ook van hem werd een interview op film vertoond. In aanvulling op het filmpje zei Danhof dat hij verwacht dat Ter Borch over twee jaar helemaal is volgebouwd. Na de Tuinwijk en de Waterwijk met de school en alle voorzieningen nadert de Rietwijk nu als laatste zijn voltooiing. “Dan rest alleen nog een stukje bedrijventerrein, waar onder andere het casino komt.”

Dat bedrijventerrein was volgens archeoloog Huisman qua bewoningsgeschiedenis ook het meest interessante deel van Eelderwolde. “Hier zijn zo’n 280.000 vondsten gedaan tijdens het archeologisch onderzoek. We hadden gehoopt dat we een nederzetting van de hunebedbouwers zouden aantreffen. Dat is niet gebeurd. Wel troffen we de mooiste eergetouwkrassen van Noord-Nederland aan, vroege ploegsporen uit een periode tussen de Late Steentijd en de Midden Bronstijd.”